Φωτογραφία

Ιστορία
Αρχαιολογία
Κοινωνική Ανθρωπολογία

Αναζήτηση στο αρχείο εκδηλώσεων

Εικόνες του φύλου στον ελληνικό κινηματογράφο του '60

Την Τετάρτη 21/4/2010 και ώρα 19:00 στην αίθουσα Πολυμέσων του ΙΑΚΑ, η Υβόν Κοσμά (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) θα δώσει διάλεξη με θέμα Τα κίτρινα γάντια: Ανδρισμός και υποκειμενικότητα στην ελληνική κοινωνία του '60.

Περίληψη

Η ταινία «Τα κίτρινα γάντια» πραγματεύεται το ζήτημα της ζήλειας και της απιστίας και αναφέρεται σε μια σειρά συμπτώσεων που οδηγούν τον παθολογικά ζηλιάρη σύζυγο, Ορέστη (Νίκος Σταυρίδης) στην βεβαιότητα ότι η γυναίκα του, Ρένα (Μάρω Κοντού) τον απατά. Η τακτική παρουσία του εραστή της υπηρέτριας έξω από το σπίτι, ένα ζευγάρι κίτρινα γάντια που η Ρένα δάνεισε σε μια φίλη και το οποίο ο Ορέστης βρίσκει συμπτωματικά σε απομονωμένο καφενεδάκι στους Αγίους Θεοδώρους όπου συχνάζουν «παράνομα» ζευγάρια, πολλά τυχαία συμβάντα και η ζωηρή φαντασία του συζύγου, τον οδηγούν σε κρίση ζηλοτυπίας.

Στην εισήγησή θα εξετάσω την ταινία αυτή ως ένα πεδίο ενδεχομενικότητας, στο οποίο πραγματοποιείται μια μάχη εκφερομένων γύρω από το κοινωνικά προσδοκώμενο περιεχόμενο του ανδρισμού. Συγκεκριμένα, εξετάζω πώς οι ποικίλοι λόγοι που αναδύονται αυτή την εποχή γύρω από τις έμφυλες σχέσεις και το σώμα, και ιδίως τη διαχείριση των κυρίαρχων αντιλήψεων για τον ανδρισμό, λειτούργησαν ως μεταφορά για την σχέση παράδοσης-νεωτερικότητας στην ελληνική κοινωνία του ’60. Θεωρώ πως κινηματογραφικές ταινίες αποτελούν προνομιακό τόπο απεικόνισης της σύγκρουσης των λόγων αυτών, εκφράζοντας μια κρίση της παραδοσιακής εξουσίας και την αγωνία για τον αντίκτυπο του εκσυγχρονισμού και της δυτικοποίησης που αυτή επιφέρει, ιδίως στο επίπεδο των ηθών.

Με άλλα λόγια, πρόκειται για μία ανάλυση με κεντρικό άξονα την έννοια του ανδρισμού. «Διαβάζοντας» την αφήγηση ως μια οιδιπόδεια διαδρομή, θα χρησιμοποιήσω ορισμένες κεντρικές έννοιες από τη λακανική ψυχανάλυση προκειμένου να εξετάσω: (i) πώς αναπαρίσταται η έννοια του ανδρισμού μέσα από τον κινηματογράφο και πώς οι αναπαραστάσεις αυτές συνδέονται με το συγκεκριμένο κοινωνιο-ιστορικό πλαίσιο, (ii) πώς συνδέεται η λαϊκή κουλτούρα με την αναπαραγωγή έμφυλων ταυτοτήτων, και (iii) πώς σχετίζεται η κοινωνική πραγματικότητα με τις φιλμικές αναπαραστάσεις των κυρίαρχων ή/και μεταβαλλόμενων ορισμών ανδρισμού και θηλυκότητας;

Σε αυτό το πλαίσιο θα υποστηρίξω ότι το περιεχόμενο του ανδρισμού λειτουργεί ως μεταφορά για τις ευρύτερες αλλαγές που πραγματοποιούνται στην ελληνική κοινωνία την εποχή αυτή. Κάτω από αυτό το πρίσμα παρατηρείται η ταύτιση του παραδοσιακού συστήματος αξιών με τον φόβο απέναντι στον κίνδυνο μιας ανεξέλεγκτης γυναικείας σεξουαλικότητας, και του μοντερνισμού με ένα νέο μοντέλο οικιακότητας και έμφυλης ιεράρχησης ρόλων, το οποίο αν και δεν είναι εξισωτικό, εξασφαλίζει περισσότερες ελευθερίες για τις γυναίκες τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στον δημόσιο βίο.

Ωστόσο, οι ρωγμές και οι ασυνέχειες που διέπουν τον φιλμικό λόγο προδίδουν ότι αυτή η μετάβαση στη «νέα εποχή» δεν πραγματοποιείται ούτε αδιαπραγμάτευτα, ούτε και γραμμικά καθώς στην πράξη η κοινωνία δεν είναι ακόμη έτοιμη να δεχτεί σπουδαίες καινοτομίες σε ζητήματα ηθικής. Έτσι, εκείνο που φαίνεται να χαρακτηρίζει τα φιλμικά κείμενα της εποχής είναι μια θεμελιώδης αντιφατικότητα ως προς τα προτάγματα και την ιδεολογία που παράγουν, γνώρισμα το οποίο εντέλει δίνει και το στίγμα μιας περιόδου μεταβολών και ανακατατάξεων σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, απόνερα των οποίων θα γίνονται αντιληπτά για πολλά χρόνια αργότερα.

ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας