Ιστορία
Αρχαιολογία
Κοινωνική Ανθρωπολογία

Προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών

Θεωρία και πολιτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

  • Κωδικός: ΚΑ2241
  • Κατεύθυνση: Κοινωνική Ανθρωπολογία
  • Κατηγορία: Εμβάθυνσης
  • Ώρες διδασκαλίας ανά εξάμηνο: 39
  • Μονάδες ECTS: 5.0
  • Διδάχθηκε: 2022-2023 εαρινό, 2019-2020 εαρινό

Περίληψη

Το μάθημα ιχνηλατεί τη γενεαλογία των εννοιολογήσεων και της πολιτικής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: από το κλασικό «φυσικό δίκαιο» και τα «φυσικά δικαιώματα» στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις επαναστάσεις της νεωτερικότητας, στην αναδιατύπωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετά από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και στις σύγχρονες χρήσεις και καταχρήσεις τους, π.χ. από τα ανθρώπινα δικαιώματα ως υπόσχεση χειραφέτησης από την καταδυνάστευση και εφαλτήριο αντίστασης στα προνόμια της απόλυτης εξουσίας, σε εργαλειακές ρητορικές καταχρήσεις και καταστρατηγήσεις τους όπως στην περίπτωση των «ανθρωπιστικών πολέμων».

Ακολουθώντας μια διεπιστημονική τροχιά, που περιλαμβάνει την πολιτική φιλοσοφία, την πολιτισμική κριτική, την αντιαποικιακή σκέψη, την κοινωνική ανθρωπολογία, την ιστορία, τις σπουδές φύλου, τις σπουδές αναπηρίας, και την ψυχαναλυτική θεωρία, το μάθημα διερευνά την εδραίωση της θεωρίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ιστορία του πολιτικού φιλελευθερισμού, καθώς και κριτικές, εναλλακτικές θεωρήσεις που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο της σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας.

Βασικός άξονας της προβληματικής είναι το ερώτημα του πώς συγκροτείται/ορίζεται/αναγνωρίζεται το «ανθρώπινο» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: πώς, δηλαδή, ορίζεται και πώς περιορίζεται αυτό που δικαιούται αναγνώριση ως ανθρώπινο, πώς ορίζεται και πώς περιορίζεται η ανθρώπινη ιδιότητα και το (νομικό) υποκείμενο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ποιος/α έχει δικαίωμα να έχει δικαιώματα (Άρεντ) και ποιες σχέσεις εξουσίας ρυθμίζουν αυτή την απόφαση; Πόσο οικουμενικοί είναι αυτοί οι ορισμοί και σε τι είδους αποκλεισμούς εδράζονται;

Το ερώτημα σε ποιους/ποιες ανήκουν τα ανθρώπινα δικαιώματα συνδέεται άρρηκτα με τις κοινωνικές διακρίσεις που διέπουν την κοινωνική εμπειρία του ανήκειν, όπως είναι η φυλή και η εθνότητα, το φύλο, η σεξουαλικότητα, η κοινωνική τάξη και η οικονομική κατάσταση, η θρησκεία, η αρτιμέλεια και η αναπηρία, η ηλικία, ο εγκλεισμός κτλ. Μέσα από αυτή την προβληματική, θα εξετάσουμε τη σχέση των δικαιωμάτων με τις έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της αξιοπρέπειας, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, και της ενσώματης αντίστασης. Επίσης, θα οδηγηθούμε σε ένα στοχασμό για τα δικαιώματα του ανθρώπου ως δικαιώματα των άλλων, δηλαδή σε έναν ηθικό και πολιτικό αναστοχασμό για τον οικουμενικό «άνθρωπο» του φιλελευθερισμού και τις ετερότητές του. Παράλληλα θα διερευνήσουμε τα δικαιώματα εκτός ανθρώπινης σφαίρας και ανθρωπινότητας.

Συγγράμματα

  • Δουζίνας Κ. (2006): Το τέλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Αθήνα: Παπαζήσης
  • Μπάτλερ Τζούντιθ & Γκάγιατρι Τσακραβόρτι Σπίβακ (2015): Τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο: Γλώσσα, πολιτική και το δικαίωμα του ανήκειν, Αθήνα: Τόπος
ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας