Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Ιστορία
Ερευνητικά έργα του Εργαστηρίου
Εποικισμοί και αποχωρήσεις στην άκρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: οι μουσουλμάνοι της Θεσσαλίας, 1850-1912 (2020-2022)
Μεταδιδακτορική έρευνα: Κωνσταντία Μουστάνη
Χρηματοδότηση: ΙΚΥ
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Σεγιέντ Μοχαμάντ Ταγκί Σχαριάτ-Παναχί
Η προτεινόμενη μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει άγνωστες πτυχές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των μουσουλμάνων κατοίκων μιας σημαντικής γεωγραφικής περιφέρειας, της Θεσσαλίας, την περίοδο 1850-1912. Στη διάρκεια αυτών των ετών σημειώθηκαν διαδοχικές κοινωνικοοικονομικές και διοικητικές αλλαγές που είχαν επίπτωση στην πολιτισμική φυσιογνωμία της συγκεκριμένης περιφέρειας: ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής μέσα από την απότομη εισροή του μουσουλμανικού πληθυσμού που καταφθάνει στη Θεσσαλία από την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα μετά τον πόλεμο της ελληνικής Ανεξαρτησίας, αλματώδης αύξηση του εμπορίου του σιταριού, εγκατάσταση προξενικών αντιπροσωπειών στις θεσσαλικές πόλεις, ενσωμάτωση της περιοχής, μέσα από το λιμάνι του Βόλου, στο ευρύτερο δίκτυο ευρωπαϊκών εμπορικών συναλλαγών. Στο πολιτικοκοινωνικό επίπεδο, το πέρασμα από την οθωμανική στην ελληνική Θεσσαλία (1881), όπως διαμορφώθηκε από τις Μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ, τον Ρωσο-Οθωμανικό πόλεμο του 1877, αλλά και τον αντίστοιχο Ελληνοτουρκικό (1897), τους Βαλκανικούς των ετών 1912-13, μετατόπισε σύνορα και πληθυσμούς, διαμορφώνοντας νέους όρους συνύπαρξης για τον θεσσαλικό πληθυσμό.
Στο διάστημα μια δεκαετίας περίπου, μεταξύ 1876 και 1886, αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες μουσουλμάνοι εγκατέλειψαν τις «χαμένες», για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, βαλκανικές επαρχίες και κατέφυγαν σε εδάφη που παρέμειναν υπό οθωμανική διοίκηση. Βασική προτεραιότητα της ιστορικής μας έρευνας είναι η μελέτη των διάσπαρτων μουσουλμανικών κοινοτήτων της Θεσσαλίας, σε μια περίοδο όπου συντελείται η τελευταία απόπειρα εποικισμού από την πλευρά της Πύλης και αφορά την εγκατάσταση Κιρκασίων στη θεσσαλική γη, ενώ έχει αρχίσει η συρρίκνωση των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην ιστορικο-δημογραφική μας ανάλυση θα επικεντρωθούμε στις μεταβολές της εθνοτικής σύνθεσης του συνολικού θεσσαλικού πληθυσμού, απότοκες της προσάρτησης, αλλά και της εισροής νεηλύδων κυρίως από τη γειτονική Ήπειρο και την Ελλάδα, στην κοινωνικο-οικονομική διαστρωμάτωση του μουσουλμανικού πληθυσμού, όπως διαφαίνεται μέσα από την επαγγελματική ενασχόλησή του, στο μέγεθος και τη σύνθεση των μουσουλμανικών νοικοκυριών, στις διακοινοτικές του σχέσεις με την κυρίαρχη δημογραφικά χριστιανική κοινότητα, αλλά και την ιδιαίτερα σημαντική εβραϊκή. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις επιλογές του μουσουλμανικού πληθυσμού μπροστά στην «αλλαγή φρουράς»: την αποχώρηση από ή την παραμονή στο ελληνικό έδαφος. Η έρευνά μας ολοκληρώνεται με τον «εντοπισμό» των Θεσσαλών μουσουλμάνων στους νέους τόπους εγκατάστασής τους, στις βορειότερες βαλκανικές επαρχίες, στη Μικρά Ασία (ιδίως στην περιοχή της Σμύρνης) και στην Κωνσταντινούπολη.
«Τα Πειθήνια Σώματα»: η Κοινωνική και Έμφυλη Ιστορία των Ιδρυμάτων της Λέρου 1948-1976 (2020-2021)
Μεταδιδακτορική έρευνα: Δανάη Καρυδάκη
Χρηματοδότηση: IKY
Υπεύθυνος: Πολυμέρης Βόγλης
Κατασκευή flow maps για τις μετακινήσεις των πληθυσμών στη Θεσσαλία την περίοδο 1850-1940 (2019)
Μεταδιδακτορική έρευνα: Κωνσταντία Μουστάνη
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Υπεύθυνος: Σεγιέντ Μοχαμάντ Ταγκί Σχαριάτ-Παναχί
Αντικείμενο του έργου ήταν η κατασκευή χαρτών για την αποτύπωση των πληθυσμιακών μετακινήσεων στην Θεσσαλία από τα μέσα του 19ου αιώνα ως το 1940.
Τεκμηρίωση και επικοινωνία της μνήμης στη Θεσσαλίας (2018-2021)
Επιστημονική υπεύθυνη: Ιωάννα Λαλιώτου
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ 2014-2020) (κωδικός έργου: T1ΕΔΚ-2009).
Βασικό αντικείμενο του έργου είναι η δημιουργία δύο νέων καινοτόμων διαδικτυακών πλατφορμών, μια για τη συντήρηση-διαχείριση-προβολή ψηφιακών τεκμηρίων και μία για την εξόρυξη κειμένου και δεδομένων των παραπάνω τεκμηρίων. Τα αρχειακής φύσης τεκμήρια που είτε υπάρχουν, είτε θα μετατραπούν σε ψηφιακή μορφή στα πλαίσια του έργου, ανήκουν και συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την ίδρυση και λειτουργία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την προαγωγή της μελέτης και ποικιλότροπης ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Θεσσαλίας. To έργο θα υλοποιηθεί σε χώρους του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης/Ιστορικό Αρχείο ΠΘ) στο Βόλο και της Εταιρείας Datascouting στη Θεσσαλονίκη.
European History Moving (2018-2020)
Επιστημονική υπεύθυνη: Ιωάννα Λαλιώτου
Χρηματοδότηση: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση
Σχεδιασμός καινοτόμων ψηφιακών εφαρμογών με πολιτιστικό περιεχόμενο στους τομείς του τουρισμού, της άτυπης εκπαίδευσης, εναλλακτικών μορφών διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου (2017-2020)
Επιστημονική υπεύθυνη: Ιωάννα Λαλιώτου
Χρηματοδότηση: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Γαιοκτησία, επιχειρηματικότητα και νοοτροπίες: όψεις του μετασχηματισμού της Θεσσαλίας, 1850-1940 (2018-2020)
Επιστημονική υπεύθυνη: Χριστίνα Αγριαντώνη, ιστορικός
Ερευνητική ομάδα: Γιώργος Γάσιας, Φωτεινή (Φένια) Λέκκα, Κωνσταντία Μουστάνη
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ΕΣΠΑ 2014-2020, έργο με τίτλο «Υποστήριξη ερευνητών με έμφαση στους νέους ερευνητές» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια βίου μάθηση», Πράξη ΕΔΒΜ34, MIS: 5004163, Κωδικός έργου: 5660.
Η έρευνα εστίασε στους μετασχηματισμούς που συντελούνται την περίοδο 1850-1940 στη Θεσσαλία, μια εκτεταμένη και πλούσια οθωμανική επαρχία της Ευρωπαϊκής Τουρκίας ως το 1881, οπότε ενσωματώνεται στον ελληνικό εθνικό κορμό. Μέσω της αποτύπωσης των πρακτικών που κυριάρχησαν στις έγγειες σχέσεις από την ύστερη οθωμανική εποχή έως την εφαρμογή του εκτεταμένου προγράμματος της αγροτικής μεταρρύθμισης στη δεκαετία του 1920 από το ελληνικό κράτος, προσεγγίζουμε τις αλλαγές στο οικονομικό, κοινωνικό, δημογραφικό και πολιτισμικό πεδίο.
Οι χρήσεις της γης, οι μορφές εργασίες στις μεγάλες αγροτικές ιδιοκτησίες, η λειτουργία της αγροτικής οικονομίας, η διασύνδεση της Θεσσαλίας με τις ευρωπαϊκές αγορές, η συστηματική δημογραφική ομογενοποίηση, οι τρόποι δραστηριοποίησης των γαιοκτημόνων-επιχειρηματιών, η ανάδειξη μεσαίων στρωμάτων και αστικών νοοτροπιών, αποτελούν ειδικότερα ζητήματα που αναδείχθηκαν στην υπό εξέταση χρονική περίοδο. Στη δική μας προσέγγιση οι μεταβολές αυτές συνδέονται άρρηκτα με το περιεχόμενο, την εξέλιξη και τη λειτουργία του γαιοκτητικού συστήματος.
Ο ρόλος της American Jewish Joint Distribution Committee (JDC) στη μεταπολεμική Ελλάδα (2015-2019)
Μεταδιδακτορική έρευνα του Νίκου Τζαφλέρη
Χρηματοδότηση: Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ)
Επιστημονική Υπεύθυνη: Ρίκα Μπενβενίστε
Η American Jewish Joint Distribution Committee (JDC) οργάνωσε και διαχειρίστηκε τη βοήθεια των Αμερικανών Εβραίων προς τους ομοθρήσκους τους στην Ευρώπη, τόσο σε επίπεδο ανασύστασης της συλλογικής ζωής των κοινοτήτων, όσο και σε επίπεδο ανασυγκρότησης των περιουσιών τους και των θρησκευτικών και κοινωνικών ιδρυμάτων τους. Η έρευνά μας εστιάζει στην ανθρωπιστική βοήθεια της JDC στην Ελλάδα έτσι όπως αυτή πραγματοποιήθηκε μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες της εμφυλιοπολεμικής περιόδου. Εξετάζουμε την κεντρική πολιτική της JDC, την στρατηγική που ακολούθησε η οργάνωση στην περίπτωση της Ελλάδας, το ρόλο των τοπικών στελεχών της και πώς υποδέχθηκαν τη βοήθεια της οι ελλαδικές εβραϊκές κοινότητες ή και την παρέμβαση της στα εσωτερικά τους.
Περισσότερα στοιχεία, ένα συνοπτικό κείμενο της έρευνας και μια σχετική ημερίδα βρίσκονται στον σύνδεσμο: https://www.rchumanities.gr/nikos-tzafleris/
Το τελικό προϊόν της έρευνας δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Historein: “Rebuilding Jewish Communities after the Holocaust: The American Jewish Joint Distribution Committee’s Relief Programme in Postwar Greece”. Historein 18, no. 2 (2019). http://dx.doi.org/10.12681/historein.14583
The Jewish Communities in Thessaly, Greece in 19th century (2016-2018)
Χρηματοδότηση από το Rothchild Foundation (Hanadiv) Europe
Επιστημονική Υπεύθυνη: Ρίκα Μπενβενίστε
Σκοπός του Ερευνητικού Προγράμματος είναι η μελέτη των εβραϊκών κοινοτήτων της Θεσσαλίας τον 19ο αιώνα, μέσα κυρίως από την αξιοποίηση του πλούσιου αρχειακού υλικού της Alliance Israelite Universelle.
Στα πλαίσια του Ερευνητικού Προγράμματος η μεταδιδακτορική ερευνήτρια Ιστορίας Ντίνα Μουστάνη (υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Ρίκας Μπενβενίστε) δίδαξε δύο τρίωρα εξαμηνιαία μαθήματα Κατεύθυνσης Ιστορίας Εμβάθυνσης: α) Ποσοτικές Μέθοδοι στην Ιστορία: Οι εβραϊκές κοινότητες της Θεσσαλίας το χειμερινό εξάμηνο 2016-2017 και β) Οι εβραϊκές κοινότητες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου (μέσα 19ου- μέσα 20ου αιώνα) το χειμερινό εξάμηνο 2017-2018.
Παράλληλα, τον Νοέμβριο του 2017 η επιστημονική υπεύθυνη Ρίκα Μπενβενίστε και η μεταδιδακτορική υπότροφος Ντίνα Μουστάνη συνδιοργάνωσαν το, σχετικό με το ερευνητικό πρόγραμμα, Διεθνές Συνέδριο με τίτλο «Jewish Education in Southeastern Europe, mid 19th-mid 20th century», στο οποίο η μεταδιδακτορική ερευνήτρια παρουσίασε μέρος των αποτελεσμάτων της έρευνάς της. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2020 αναμένεται να εκδοθούν τα πρακτικά του Συνεδρίου.
Επιπλέον μέσα από το συγκεκριμένο Ερευνητικό Πρόγραμμα εμπλουτίστηκε σε σημαντικό βαθμό η βιβλιοθήκη του Εργαστηρίου Ιστορίας του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, με βιβλία σχετικά με τα παραπάνω μαθήματα, που βοήθησαν και βοηθούν ιδιαίτερα τους/τις φοιτητές/τριες να εντρυφήσουν στο πεδίο της εβραϊκής ιστορίας και να υποστηρίξουν τις εργασίες τους.
«Απόκριες στην Αθήνα 1800-1940: αστική κουλτούρα, λαϊκή κουλτούρα, ηγεμονία» (2016)
Μεταδιδακτορική έρευνα του Νίκου Ποταμιάνου
Χρηματοδότηση: Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ)
Επιστημονική υπεύθυνη: Άννα Ματθαίου
Οι απόκριες αποτελούν ένα πολύπλευρο πολιτισμικό φαινόμενο, στο οποίο η διασκέδαση και η κοινωνικότητα συνδυάζονται με την κοινωνική και πολιτική κριτική και με την τελετουργική αντιστροφή του κόσμου. Συνιστούν, λοιπόν, ένα προνομιακό σημείο παρατήρησης για την κοινωνική ιστορία. Στην έρευνά μου μελέτησα τους μετασχηματισμούς που υπέστη το καρναβάλι στην Αθήνα στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, εστιάζοντας ιδίως στη μεταβαλλόμενη σχέση μεταξύ της λαϊκής και της αστικής κουλτούρας, καθώς και στις χωρικές και στις έμφυλες διαστάσεις της αποκριάτικης κουλτούρας.
Περισσότερα στοιχεία, μια αναφορά για την έρευνα και το πρόγραμμα μιας σχετικής ημερίδας βρίσκονται στον σύνδεσμο: https://www.rchumanities.gr/nikos-potamianos/
Το τελικό προϊόν της έρευνας, επανεπεξεργασμένο, εκδόθηκε ως μονογραφία από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης το 2020 με τον τίτλο «Της αναιδείας θεάματα». Κοινωνική ιστορία της αποκριάς στην Αθήνα 1800-1940.
Σχεδιάζοντας το Μουσείο της Πόλης του Βόλου: ιστορική έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων διαδραστικών περιβαλλόντων για τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης (2012-2015)
Χρηματοδότηση: Ευρωπαϊκή Ένωση και Υπουργείο Παιδείας (ΕΣΠΑ 2007-2013), πρόγραμμα «Θαλής»
Επιστημονικός υπεύθυνος: Γιώργος Παπακωνσταντίνου (Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΠΘ)
Μέλη του τομέα Ιστορίας συνεργάζονται στο πρόγραμμα αυτό, από κοινού με τον τομέα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, εξασφαλίζοντας την ιστορική τεκμηρίωση του υλικού, των μαρτυριών κ.λπ. που συγκεντρώνονται εν όψει της δημιουργίας του Μουσείου της Πόλης από τον Δήμο του Βόλου.
Sepharadic Jewry among Ottoman Muslims and Christian Greeks: from the Ottoman Empire to the Greek nation-state (2011-2012)
Χρηματοδότηση: Rothchild Foundation (Hanadiv) Europe
Επιστημονική Υπεύθυνη: Ρίκα Μπενβενίστε
Στο πλαίσιο του Προγράμματος ο μεταδιδακτορικός συνεργάτης Πάρις Παπεμίχος Χρονάκης (υπό την εποπτεία της καθηγ. Ρ. Μπενβενίστε) δίδαξε δύο τρίωρα εξαμηνιαία μαθήματα Κατεύθυνση Ιστορίας): α) Εβραίοι, Ελληνορθόδοξοι, Μουσουλμάνοι και Θεσσαλονικείς. Ζώντας μαζί στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία, 1860-1912 (χειμερινό εξάμηνο) και β) Από Εβραίοι της Ελλάδας σε έλληνες Εβραίοι. Οι Εβραίοι στο ελληνικό έθνος-κράτος, 1821-1960 (εαρινό εξάμηνο). Στο πλαίσιο του Προγράμματος παραγγέλθηκαν βιβλία σχετικά με τα μαθήματα αυτά για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ο. Π. Παπαμίχος Χρονάκης προσέφερε επίσης κατά το εαρινό εξάμηνο ένα μάθημα γύρω από τις τεχνικές της έρευνας και της συγγραφής εργασίας. Επίσης, παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνάς του σε διάλεξη με θέμα: Ζώντας μαζί στην ύστερη οθωμανική και μεταοθωμανική Θεσσαλονίκη. Εβραίοι, Ελληνορθόδοξοι, και ο μετασχηματισμός της αστικής κοινωνικότητας, 1870-1922. (http://www.ha.uth.gr/index.php?page=events-search.display&a=278 ).
Από τον Μεσοπόλεμο στην Ανασυγκρότηση (1930-1960). Η Εμπειρία των Εβραίων της Ελλάδας στις οπτικο-ακουστικές Μαρτυρίες (2011)
Χρηματοδότηση: Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννης Σ.Λάτσης
Επιστημονική Υπεύθυνη: Ρίκα Μπενβενίστε
Στη διάρκεια του έτους 2011 η επιστημονική Ομάδα (Ρ. Μπενβενίστε (Υπεύθυνη του Έργου), Γ. Αντωνίου, Α. Μόλχο, Π. Παπαμίχος-Χρονάκης, Π. Χαντζαρούλα) σε συνεργασία με τον Θ, Ντάλλα (Υπεύθυνος για τον Προγραμματισμό) πραγματοποίησε εκτεταμένη έρευνα στα αρχεία όπου φυλάσσονται οπτικο-ακουστικές μαρτυρίες από Έλληνες Εβραίους επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Το υλικό των οπτικο-ακουστικών μαρτυριών που συγκεντρώθηκε καταλογογραφήθηκε και αποδελτιώθηκε και κατασκευάστηκε ιστοσελίδας που φιλοξενεί τη βάση δεδομένων.
H ηλεκτρονική βάση δεδομένων η οποία συγκεντρώνει σε ενιαίο σώμα περισσότερες από 1500 οπτικές ή ακουστικές μαρτυρίες 1088 Εβραίων της Ελλάδας, επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Οι μαρτυρίες αυτές, οι οποίες συγκεντρώθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους, γλώσσες και τόπους απογράφηκαν και αποδελτιώθηκαν δημιουργώντας έναν «οδηγό στο αρχείο των μαρτυριών» προσβάσιμο στο διαδίκτυο. Το αρχείο στο οποίο παραπέμπει η βάση δεδομένων μπορεί να υποστηρίξει την ιστορική έρευνα που, χωρίς να υποτιμά την ανάγκη της ακρίβειας, ενσωματώνει τα πολλαπλά επίπεδα της πραγματικότητας και τις εμπειρίες των επιζώντων, εμβαθύνοντας σε ζητήματα της ιστοριογραφίας του Ολοκαυτώματος.
Η Ιστοσελίδα (http://gjst.ha.uth.gr) η οποία φιλοξενεί τη βάση δεδομένων, και η οποία πέραν των πληροφοριακών στοιχείων για το Πρόγραμμα και τους Συνεργάτες περιλαμβάνει: κείμενο για την υποδοχή της μαρτυρίας στην Ιστοριογραφία («Μαρτυρία και Ιστορία»), περιλήψεις των πιλοτικών μελετών που εκπόνησαν οι ερευνητές, πλήρη βιβλιογραφικό κατάλογο των δημοσιευμένων μαρτυριών από ελληνο-εβραίους επιζώντες, κατάλογο ντοκιμαντέρ με σχετικές μαρτυρίες, χρονικό της Ιστορίας των Εβραίων στην Ελλάδα, χρονολόγιο της Κατοχής, γλωσσάρι.
Τέλος, στο πλαίσιο του Προγράμματος πραγματοποιήθηκε Συνέδριο (http://gjst.ha.uth.gr/el/conference-programme.php) με θέμα: «Archives of Memory. The Experience of Greek Jews in Audiovisual Testimonies” (Βόλος, 24-25/2/2012).
Θεματική αποδελτίωση της σπάνιας εφημερίδας Εργάτης (1907-1910)
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Επιστημονική Υπεύθυνη: Άννα Ματθαίου
Η σπάνια εφημερίδα Εργάτης εκδόθηκε στο Βόλο στα 1907-1910 και αναφερόταν σε κοινωνικά και εργατικά ζητήματα της εποχής. Το πλήρες σώμα της εφημερίδας υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή. Η θεματική αποδελτίωση είναι διαθέσιμη σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Η αποδελτίωση του Εργάτη αναδεικνύει τα τοπικά εργατικά και συνδικαλιστικά θέματα, αλλά και τις γενικότερες ιδεολογικές και κοινωνικές αναζητήσεις μέσα από τη σκοπιά της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής πρωτοπορίας στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Στο έργο εργάστηκε μια μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος.
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας μέσα από τον τοπικό Τύπο. Καταγραφή και αποδελτίωση σχετικών λημμάτων από το Αρχείο Εφημερίδων του Εργαστηρίου Ιστορίας (ΑΕΕΙ) του Τμήματος (2010-2011)
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Πολυμέρης Βόγλης
Αντικείμενο του έργου είναι η ταξινόμηση, καταγραφή, αποδελτίωση και ψηφιακή επεξεργασία δημοσιευμάτων σχετικών με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στις εφημερίδες Θεσσαλία και Ταχυδρόμος από τη συλλογή του ΑΕΕΙ.
Καταγραφή, αποδελτίωση και ψηφιοποίηση φύλλων εφημερίδων από το Αρχείο Εφημερίδων του Εργαστηρίου Ιστορίας (ΑΕΕΙ) του ΙΑΚΑ (2009-2010)
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Μήτσος Μπιλάλης
Αντικείμενο του έργου υπήρξε η ταξινόμηση, καταγραφή, αποδελτίωση φύλλων των τοπικών εφημερίδων Νέος Τύπος (2002-2003), Πρώτη (2002-2003) και Θεσσαλία (1997-1999, 2002-2009), που αποτελούν τη συλλογή την οποία δώρησε στο Εργαστήριο Ιστορίας ο Παντελής Λαζαρίδης. Ειδικότερα για τη Θεσσαλία έγινε θεματική αποδελτίωση με θέμα: «Συλλογικά υποκείμενα στο δημόσιο χώρο», όπου καταγράφηκαν μια σειρά από κινητοποιήσεις κοινωνικών ομάδων (απεργίες, πορείες, αποκλεισμοί, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, συλλαλητήρια, καταλήψεις, επεισόδια, αντιδράσεις πολιτών), με τους χώρους εκδήλωσής τους στον ιστό της πόλης. Στο έργο, που ολοκληρώθηκε το 2009, εργάστηκε η υπεύθυνη του Εργαστηρίου.
Δημιουργία ηλεκτρονικής παρουσίασης για την περιήγηση στο Μουσείο Ραδιοφώνου στο Λαύκο Μαγνησίας (2009)
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Μήτσος Μπιλάλης
Σε συνεργασία με το Μουσείο Ραδιοφώνου "Αντώνης Τριβάνης" στον Λαύκο Μαγνησίας, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από 5μελή ερευνητική ομάδα ψηφιακή εφαρμογή για την υποστήριξη της περιήγησης των επισκεπτών στο εν λόγω Μουσείο. Η εφαρμογή αυτή περιέχει επιστημονικές πληροφορίες για την πρώιμη περίοδο της ιστορίας του ραδιοφωνικού φαινομένου και πλαισιώνεται από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό.
Φύλο και Μεσαίωνας, βιβλιογραφική βάση (2009)
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Επιστημονική Υπεύθυνη: Ρίκα Μπενβενίστε
Δημιουργία βιβλιογραφικής βάσης ξενόγλωσσων άρθρων για το θέμα. Στο έργο εργάστηκε μια μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος.
Καταγραφή, αποδελτίωση και ψηφιοποίηση φύλλων εφημερίδων από το Αρχείο Εφημερίδων του Εργαστηρίου Ιστορίας (ΑΕΕΙ) του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (2008-2009)
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Μήτσος Μπιλάλης
Αντικείμενο του έργου ήταν η ταξινόμηση/καταγραφή, αποδελτίωση και ψηφιακή επεξεργασία της σειράς φύλλων των εφημερίδων Κήρυξ, Θεσσαλία και Ταχυδρόμος, το οποία αποτελούν τμήμα της φυσικής συλλογής του Αρχείου Εφημερίδων του Εργαστηρίου Ιστορίας (ΑΕΕΙ) του ΙΑΚΑ Μετά την καταγραφή δημιουργήθηκε αναλυτικός κατάλογος σε ηλεκτρονική μορφή. Η αποδελτίωση των φύλλων έγινε με βάση θεματικό οδηγό. Επιπλέον, στα πλαίσια του προγράμματος κατεβλήθη μέριμνα για την ασφαλή αποθήκευση και χρήση του υλικού, δεδομένου ότι τα πρωτότυπα φύλλα των εφημερίδων είναι ευαίσθητα.
Καταγραφή, αποδελτίωση και ψηφιοποίηση φύλλων της εφημερίδας Κήρυξ (2008-2009)
Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών Π.Θ.
Επιστημονική Υπεύθυνη: Έφη Γαζή
Αντικείμενο του έργου ήταν η καταγραφή, αποδελτίωση και ψηφιοποίηση μέρους των φύλλων της σπάνιας εφημερίδας του Βόλου Κήρυξ την οποία εξέδιδε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ο Δημοσθένης Κούρτοβικ. Στο πλαίσιο του προγράμματος, έγινε πλήρης καταγραφή των διαθέσιμων φύλλων της εφημερίδας των ετών 1913-1920. Πλήρης οδηγός είναι διαθέσιμος σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Επίσης, έγινε θεματική αποδελτίωση και συγκροτήθηκε θεματικός κατάλογος των διαθέσιμων φύλλων με βάση έννοιες-κλειδιά της τοπικής ιστορίας. Οι θεματικές κατηγορίες περιλαμβάνουν τη δημόσια υγεία, την πρόνοια και τη φιλανθρωπία, εργατικά ζητήματα, τον πληθυσμό της πόλης του Βόλου, ζητήματα που αφορούν στη δημοτική αρχή, το λιμάνι και την ψυχαγωγία. Σχετικές υπο-ενότητες έχουν συμπεριληφθεί στο θεματικό κατάλογο, ο οποίος είναι διαθέσιμος σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Τέλος, ψηφιοποιήθηκαν πρωτοσέλιδα της εφημερίδας τα οποία περιλαμβάνουν κυρίως το κεντρικό άρθρο του εκδότη και δημοσιογράφου Δ. Κούρτοβικ. Το έργο πραγματοποίησε η Ντίνα Μουστάνη.
Ταξινόμηση του αρχείου του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου (2008)
Επιστημονική Υπεύθυνη: Χριστίνα Αγριαντώνη
Το 2008 το Λύκειο Ελληνίδων Βόλου απευθύνθηκε στο ΙΑΚΑ ζητώντας υποστήριξη για την οριστική τακτοποίηση και ανάδειξη του αρχείου του. Το αρχείο του ΛΕΒ, που καλύπτει (αποσπασματικά) την περίοδο 1920-2006, είχε υποστεί αλλεπάλληλες ταξινομήσεις με βάση διαφορετικές κατά καιρούς λογικές. Το Εργαστήριο Ιστορίας ανέλαβε την αναταξινόμηση και καταλογογράφηση του αρχείου. Το έργο πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο, όπου μεταφέρθηκε το υλικό, από τετραμελή ομάδα φοιτητών (η υπεύθυνη του Εργαστηρίου -υποψήφια διδάκτωρ- και 3 μεταπτυχιακοί φοιτητές). Το αρχείο προσφέρεται για τη μελέτη της γυναικείας μαθητείας και της τοπικής κοινωνίας από το Μεσοπόλεμο έως σήμερα. Τοποθετημένο σε 22 φακέλους το υλικό παραδόθηκε στο ΛΕΒ μαζί με τον κατάλογο, που είναι διαθέσιμος σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή.Το έργο αυτό του Εργαστηρίου παρουσιάστηκε πρόσφατα σε Ημερίδα που διοργάνωσε το Λύκειο Ελληνίδων σε συνεργασία με το Τμήμα ΙΑΚΑ, για τα 90 χρόνια από την ίδρυσή του.
Η συγκρότηση των εργατικών στρωμάτων στον Βόλο, 1880-1960 (2006-2007)
(http://extras.ha.uth.gr/pythagoras2)
Χρηματοδότηση: Πρόγραμμα «Πυθαγόρας ΙΙ – Ενίσχυση Ερευνητικών Ομάδων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας», 2006-2007 Επιστημονική υπεύθυνη: Χριστίνα ΑγριαντώνηΑντικείμενο του προγράμματος, που εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο της Κοινωνικής Ιστορίας της πόλης, ήταν η μελέτη του εργατικού πληθυσμού του Βόλου, από την ένταξη στο ελληνικό κράτος έως τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Άμεσοι στόχοι, στον περιορισμένο διαθέσιμο χρόνο, ήταν (1) να διασωθεί και να καταστεί αξιοποιήσιμο από την έρευνα ένα μεγάλο αρχείο βιομηχανικής επιχείρησης, (2) να δημιουργηθούν κατάλληλες υποδομές για την έρευνα στο θέμα, και (3) να δοθεί η δυνατότητα σε νέους ερευνητές/μεταπτυχιακούς φοιτητές/υποψήφιους διδάκτορες που ενδιαφέρονται για τα ζητήματα αυτά να συνεχίσουν τις προσωπικές τους έρευνες πάνω σε άξονες που εντάσσονται στο ευρύ αντικείμενο του Προγράμματος. Στην ερευνητική ομάδα μετείχαν από το Τμήμα ΙΑΚΑ ο Μήτσος Μπιλάλης, ο Θέμης Ντάλλας, 3 υποψήφιοι διδάκτορες και 2 μεταπτυχιακοί φοιτητές και ακόμη ως εξωτερικοί συνεργάτες η διευθύντρια του Δημοτικού Κέντρου Ιστορίας (ΔΗΚΙ) Βόλου και μία αρχειονόμος.
Καταγραφή παραδοσιακών εργαστηρίων στο Πήλιο (2005- 2010)
Χρηματοδότηση: Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ)
Επιστημονική Υπεύθυνη: Χριστίνα Αγριαντώνη
Το πρόγραμμα καταγραφής διεξάγεται κατά τμήματα, με αντικείμενο κάθε φορά έναν πηλιορείτικο δήμο, και βρίσκεται σε εξέλιξη. Με βάση τον εντοπισμό στο χώρο και τη φωτογραφική αποτύπωση των εγκαταστάσεων, που διενεργεί η 5η Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων του Νομού Μαγνησίας (η οποία συνεργάζεται στο πρόγραμμα του ΠΙΟΠ), η ερευνητική ομάδα του ΙΑΚΑ αναλαμβάνει την ιστορική τεκμηρίωσή τους, με έρευνα σε αρχειακές πηγές, στον τύπο της εποχής και με προφορικές επιτόπιες συνεντεύξεις. Έως σήμερα έχει ολοκληρωθεί το έργο στους δήμους: Αρτέμιδας, Μηλεών, Αφετών, Σηπιάδος και Αργαλαστής, ενώ ολοκληρώνεται η έρευνα στους δήμους Ζαγοράς, Μουρεσίου, Κάρλας και στην Κοινότητα Τρικκερίου. Για το πρόγραμμα έχουν εργαστεί συνολικά 5 μεταπτυχιακοί φοιτητές/υποψήφιοι διδάκτορες. Το προϊόν της έρευνας κατατίθεται με τη μορφή CD-ROM στο Εργαστήριο Ιστορίας, και μετά την ολοκλήρωση προβλέπεται η συγκέντρωση των δεδομένων σε ενιαία βάση.
Ιστορική τοπογραφία: επιφανειακή έρευνα Πίνδου (2002-2006)
Επιστημονικός υπεύθυνος: Γιάννης Πίκουλας
H επιφανειακή έρευνα στην οροσειρά της Πίνδου πραγματώνεται από το Tμήμα Iστορίας, Aρχαιολογίας και Kοινωνικής Aνθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας μετά από άδεια του YΠΠO (YΠΠO/ΓΔA/APX/A3/ Φ40/25711/1159/2.8.02, Φ40/2221/ 239/12.6.03 και Φ40/2606/1520/2.7.2004). Yπεύθυνος σχεδιασμού και πραγμάτωσης της έρευνας είναι ο Aναπλ. Kαθηγ. Aρχαίας Eλληνικής Iστορίας Γ. A. Πίκουλας. Tο πρόγραμμα είναι 5ετές (2002–2006) και ήδη έχει ολοκληρώσει τις τρεις πρώτες ερευνητικές περιόδους του στη βόρεια Πίνδο (N. Γρεβενών: Iούλιος 2002, 2003 & Aύγουστος 2004). Σε αυτές συμμετείχαν φοιτητές του Tμήματος με στόχο την εκπαίδευσή τους στη μεθοδολογία της επιφανειακής έρευνας. Tον Iούλιο του 2005 η έρευνα έχει προγραμματισθεί για τη νότια Πίνδο (N. Tρικάλων).
Tο συγκεκριμένο ερευνητικό Πρόγραμμα του Παν/μίου, με τίτλο Διασχίζοντας την Πίνδο. Διαβάσεις και άμυνα, αποβλέπει στην επισήμανση, καταγραφή και μελέτη του οδικού δικτύου της Πίνδου και των σημείων άμυνας της περιοχής, ώστε να διερευνηθεί η σχέση οδικού και άμυντικού δικτύου. H έρευνα αντιμετωπίζει το θέμα σε διαχρονική βάση. H οροσειρα της Πίνδου αντιμετωπίζεται ως σύνολο, από τα Kονιτσοχώρια και τα Zαγοροχώρια του Nομού Iωαννίνων, στα Bλαχοχώρια και Kουπατσοχώρια των Γρεβενών, στον Aσπροπόταμο (N. Tρικάλων) και στα χωριά των Aγράφων, τα πιο γνωστά ως χωριά της Aργιθέας (N. Kαρδίτσας).