Αρχαιολογία

Ανασκαφή στην Ανατολική Οικία των Μυκηνών (2010-2013)

Επιστημονικός υπεύθυνος: Ιφιγένεια Τουρναβίτου

Εικόνα 1

Το μυκηναϊκό συγκρότημα της Ανατολικής Οικίας, το οποίο χρονολογείται στα μέσα του 12ου αιώνα πΧ (ΥΕ ΙΙΙΓ Μέση), εντοπίσθηκε από τον Ν. Βερδελή στις αρχές της δεκαετίας του 1960 (1962-1963), δυτικά της μυκηναϊκής ακρόπολης, 17μ ΝΑ της Συνοικίας του Λαδεμπόρου και ανατολικά του μυκηναϊκού δρόμου που οδηγούσε προς την Πύλη των Λεόντων (ΕΙΚ. 1). Η πρώτη ανασκαφική έρευνα στην περιοχή της Ανατολικής Οικίας το 1962, άν και σύντομη, αποκάλυψε τμήματα δύο διαδοχικών χώρων/δωματίων, τους οποίους, κρίνοντας από το πάχος των θεμελίων, ο ανασκαφέας περιγράφει ως υπόγειες αποθήκες. Οι πρόσφατες συστηματικές ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή της Ανατολικής Οικίας, στα πλαίσια τετραετούς ερευνητικού προγράμματος, υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, υπήρξαν αποκαλυπτικές ως προς την έκταση και τον χαρακτήρα του μυκηναϊκού συγκροτήματος, τόσο κατά την Μυκηναϊκή, όσο και κατά την Ελληνιστική περίοδο.

Το ανασκαμμένο τμήμα του μυκηναϊκού συγκροτήματος στα μέσα του 12ου αιώνα πΧ (ΥΕ ΙΙΙΓ Μέση), αποτελείται από έναν ενιαίο, υπαίθριο χώρο/αυλή στο νότιο άκρο, και τουλάχιστον τρείς κλειστούς, στεγασμένους χώρους/δωμάτια βορειότερα (ΕΙΚ. 2, 3, 4). Στους χώρους αυτούς εντάσσεται το Βόρειο δωμάτιο, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου είχε ήδη αποκαλυφθεί κατά την διάρκεια της πρώτης διερεύνησης του χώρου (1962-1963), και οι χώροι Ι και ΙΙ, βόρεια της ανασκαφής Βερδελή (ΕΙΚ. 2, 3, 4). Όπως στοιχειοθετείται από τα καλύτερα διατηρημένα κατάλοιπα του μυκηναϊκού συγκροτήματος στο εσωτερικό του υπαίθριου χώρου νότια του κτιρίου, στο εσωτερικό του Βόρειου δωματίου και σε συγκεκριμένες περιοχές του Βόρειου Τομέα, μίας περιοχής 70τμ βόρεια της παλαιάς τομής Βερδελή, διακρίνονται τέσσερεις αρχιτεκτονικές φάσεις/περίοδοι χρήσης του κτιρίου, οι οποίες χρονολογούνται στα μέσα του 12ου αιώνα πΧ (ΥΕ ΙΙΙΓ Μέση).

Αν και τα αρχαιότερα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα στο εσωτερικό του Χώρου ΙΙ (τοίχοι Σ3 & Ρ1, πηλοδάπεδο) (ΕΙΚ. 2, 4), είναι, κατά πάσα πιθανότητα, προγενέστερα της ανέγερσης του νοτιότερου τμήματος της Ανατολικής Οικίας, στον αρχαιότερο ορίζοντα κατοίκησης του κτιρίου εντάσσεται η αρχική διαμόρφωση του υποκείμενου βράχου στο Βόρειο δωμάτιο, στον Χώρο Ι και στον υπαίθριο χώρο νότια του μυκηναϊκού συγκροτήματος. Στην καλύτερα διατηρημένη δεύτερη αρχιτεκτονική περίοδο εντάσσεται πηλοδάπεδο, το οποίο αποκαλύφθηκε στο κεντρικό και στο δυτικό τμήμα του Βόρειου δωματίου, μεγάλη ορθογώνια εστία που δεν σώζεται πλέον (ΕΙΚ. 2), και μία δεύτερη, μικρότερη πηλοκατασκευή, ΒΑ της εστίας (ΕΙΚ. 2, 4). Στο δυτικό άκρο του χώρου, κατά μήκος του δυτικού αναλημματικού τοίχου Α-Δ, κτίζεται χαμηλή κατασκευή/θρανίο, πιθανώς επιφάνεια εργασίας (ΕΙΚ. 2, 4).


Εικόνα 2

Στον υπαίθριο χώρο νότια του μυκηναϊκού συγκροτήματος (ΕΙΚ. 2, 3), η πρωτογενής διαμόρφωση και χρήση του χώρου χρονολογείται στον αρχαιότερο ορίζοντα κατοίκησης, κατά την ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο (ΥΕ ΙΙΙΓ Μέση). Στα σωζόμενα μυκηναϊκά κατάλοιπα, τα οποία εντοπίσθηκαν κάτω από τα ελληνιστικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και τις υπερκείμενες ελληνιστικές επιχώσεις, εντάσσεται η στοχευμένη διαμόρφωση του φυσικού βράχου (τεχνητές κοιλότητες, ορθογώνιοι λαξευμένοι χώροι), καθώς και τεχνητή επίχωση των ανωμαλιών του φυσικού βράχου, κυρίως στο κεντρικό τμήμα της υπό διερεύνηση περιοχής, όπου ο βράχος παρουσιάζει πιο έντονη κατηφορική κλίση από δυσμάς προς ανατολάς (ΕΙΚ. 2, 3, 4). Η διαμόρφωση του χώρου κατά την Μυκηναϊκή περίοδο και η απουσία ανατολικού και νότιου ορίου, ενισχύει την υπόθεση ότι πρόκειται για υπαίθριο χώρο, πιθανώς βιοτεχνικού χαρακτήρα.

Η πρώτη 'παραβίαση' της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Οικίας, μετά την εγκατάλειψη και κατάρρευση του μυκηναϊκού συγκροτήματος στο τέλος της ΥΕ ΙΙΙΓ Μέσης/αρχή ΥΕ ΙΙΙΓ Ύστερης, σημειώνεται τέσσερεις αιώνες αργότερα, κατά την Γεωμετρική περίοδο, όταν δύο Γεωμετρικοί τάφοι παραβίασαν την κλειστή, μυκηναϊκή τεχνητή επίχωση στο εσωτερικό του υπαίθριου χώρου στο νότιο άκρο του μυκηναϊκού συγκροτήματος (ΕΙΚ. 2, 3).

Κατά την διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου, όλη η περιοχή νότια του Ταφικού Κύκλου Β και του νεόδμητου ελληνιστικού θεάτρου, φιλοξενεί πλέον κτίρια/συγκροτήματα, ιδιωτικού απ' ότι φαίνεται χαρακτήρα. Κατά την οικοδόμηση των κτιρίων αυτών παραβιάσθηκαν ή/και επαναχρησιμοποιήθηκαν τα υποκείμενα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των μυκηναϊκών κτιρίων του 13ου και του 12ου αιώνα πΧ, τόσο στην Συνοικία του Λαδεμπόρου, όσο και στην περιοχή της Ανατολικής Οικίας (ΕΙΚ. 1, 2). Στον υπαίθριο χώρο νότια του μυκηναϊκού κτιρίου, εντοπίσθηκαν τα κατάλοιπα έξι τουλάχιστον περιόδων χρήσης/κατοίκησης του χώρου κατά την διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου (ΕΙΚ. 2, 3).

Η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φώς ένα εκτεταμένο μυκηναϊκό αρχιτεκτονικό συγκρότημα της ώριμης ΥΕ ΙΙΙΓ περιόδου και σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της Εποχής του Σιδήρου (Εικ. 2, 3). Το εν λόγω συγκρότημα, το οποίο αποτελεί την μοναδική ένδειξη πρωτογενούς οικοδομικής δραστηριότητας στην Κάτω Πόλη των Μυκηνών κατά την ΥΕ ΙΙΙΓ περίοδο, σε απόσταση αναπνοής από τα τέσσερα πρωϊμότερα ανακτορικά παραρτήματα της Συνοικίας του Λαδεμπόρου (ΕΙΚ. 1, 3), αντιπροσωπεύει πιθανώς την διάδοχη αρχιτεκτονική και οικιστική πραγματικότητα στην περιοχή αυτή. Η ύπαρξη άλλων, παρόμοιων κτιρίων της ΥΕ ΙΙΙΓ περιόδου στην ευρύτερη περιοχή, ο εντοπισμός των οποίων αναμένεται να επιτευχθεί μέσω μελλοντικών ανασκαφών, θα αποτελέσει σημαντικό βήμα στην κατανόηση της μετά-ανακτορικής χρήσης συγκεκριμένων περιοχών της Κάτω Πόλης, ακόμη και μετά τις καταστροφές στα μέσα του 13ου αιώνα πΧ.


Εικόνα 3

Εικόνα 4

Το 2013, ολοκληρώθηκε το πρώτο σκέλος του ερευνητικού/ανασκαφικού προγράμματος της Ανατολικής Οικίας στις Μυκήνες (2010-2013), το οποίο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το δεύτερο σκέλος του ερευνητικού/ανασκαφικού προγράμματος της Ανατολικής Οικίας θα ξεκινήσει σύντομα, αμέσως μετά τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων του πρώτου σκέλους της ανασκαφής, και πάλι υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας