Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

Προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών

Εβραϊκή ζωή στην Ελλάδα μετά το Ολοκαύτωμα: μαρτυρίες, μνήμη, ταυτότητες

• Κωδικός: ΙΣ7031
• Κατεύθυνση: Ιστορία
• Κατηγορία: Εμβάθυνσης
• Τρέχοντες διδάσκοντες: Ελένη Μπεζέ
• Ώρες διδασκαλίας ανά εξάμηνο: 39
• Μονάδες ECTS: 5.0
• Διδάχθηκε: 2023-2024 εαρινό
• Διδάσκεται: ΤΕΤΑΡΤΗ 12:00-15:00, αιθ. Ι

Περίληψη

Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος άφησε πίσω του 70-85 εκατομμύρια νεκρούς. Το τέλος του πολέμου βρήκε επίσης εκατομμύρια ανθρώπους μακριά από τις εστίες τους. Την ίδια στιγμή εκατομμύρια πρώην κρατούμενοι και διωκόμενοι έβγαιναν από στρατόπεδα, φυλακές, εργοστάσια, κρησφύγετα κι έπαιρναν δρόμους άλλοτε επιστροφής και άλλοτε μετανάστευσης. Πολιτικοί κρατούμενοι, σκλάβοι σε καταναγκαστικά έργα, αιχμάλωτοι πολέμου, Εβραίοι επιζώντες των στρατοπέδων εξόντωσης, Εβραίοι που επέζησαν κρυμμένοι ή παίρνοντας μέρος στην Αντίσταση.

Στο μάθημα θα εξετάσουμε τους δρόμους επιστροφής των Εβραίων επιζώντων στην Ευρώπη, και κυριότερα στην Ελλάδα, καθώς και τους δρόμους μετανάστευσης στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό. Θα μελετήσουμε ακόμη την πορεία που ακολούθησε η ανασυγκρότηση των εβραϊκών κοινοτήτων της Ελλάδας εν μέσω Ψυχρού πολέμου αλλά και Εμφυλίου. Θα εξετάσουμε επίσης τις πρώτες (εν πολλοίς παραγνωρισμένες) γραπτές μαρτυρίες Ελλήνων Εβραίων επιζώντων, αλλά και μεταγενέστερες μαρτυρίες Ελλήνων Εβραίων στις οποίες καταγράφεται η δύσκολη διαδικασία της επιστροφής. Ακόμη, θα μελετήσουμε τις συνθήκες μέσα στις οποίες διαμορφώθηκε μια πρώτη μνήμη του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα, καθώς και τις διεργασίες μέσα από τις οποίες προέκυψαν οι πολλαπλές μεταπολεμικές ελληνο-εβραϊκές ταυτότητες – έμφυλες και ιδεολογικές. Επιπλέον, θα μελετήσουμε φωτογραφίες και ταινίες με θέμα τη μεταπολεμική εβραϊκή ζωή. Τέλος, θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε διαλέξεις προσκεκλημένων ομιλητών/τριών πάνω σε συγκεκριμένες πτυχές της ζωής των Ελλήνων Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα.

Κύριες θεματικές που θα μας απασχολήσουν:

• Η υποδοχή των επιζώντων Εβραίων στις πόλεις καταγωγής τους, με έμφαση στη Θεσσαλονίκη
• Οι συνθήκες στις αποδεκατισμένες εβραϊκές κοινότητες στην Ευρώπη και, κυριότερα, στην Ελλάδα
• Οι πρωτοβουλίες των επιζώντων την «επόμενη μέρα» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη
• Η δράση της αμερικανο-εβραϊκής οργάνωσης American Jewish Joint Distribution Committee (Joint) και η ανασυγκρότηση των εβραϊκών κοινοτήτων της χώρας μας
• Η συμμετοχή των Ελλήνων Εβραίων στο σιωνιστικό κίνημα
• Η τύχη των αριστερών Εβραίων στην Ελλάδα του Εμφυλίου
• Η γυναικεία εβραϊκή εμπειρία του πολέμου και της πρώιμης μεταπολεμικής εποχής
• Οι πρώτες μαρτυρίες Ελλήνων Εβραίων για το Ολοκαύτωμα και την επιστροφή
• Η αποτύπωση της «επιστροφής» στον φωτογραφικό φακό και στη μεγάλη οθόνη

Συγγράμματα

• Μπενβενίστε Ρ. (2014): Αυτοί που επέζησαν, Αθήνα: Πόλις
• Judt T. (2012): Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, Αθήνα: Αλεξάνδρεια

• Επιστροφή στην αναζήτηση