Φωτογραφία

Ιστορία
Αρχαιολογία
Κοινωνική Ανθρωπολογία

Αναζήτηση στο αρχείο εκδηλώσεων

Η εμφύλια βία

Επιστημονική Διημερίδα.
Αμφιθέατρο Δ. Σαράτση, 18-19 Οκτωβρίου 2002

Οι εμφύλιοι πόλεμοι πριν τον 20ο αιώνα αποτελούσαν συχνά μέρος της διαδικασίας της συγκρότησης εθνικών κρατών (π.χ. αμερικανικός εμφύλιος). Εντούτοις στον 20ο αιώνα συνδέονται άρρηκτα με τους πολέμους και τις επαναστάσεις (Ρωσία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Ισπανία, Ελλάδα, Κίνα). Ο ίδιος ο πόλεμος αλλάζει καθώς γίνεται μαζικός και ολοκληρωτικός. Δεν περιορίζεται μόνο στα πεδία των μαχών, ούτε διεξάγεται μόνο από στρατιώτες. Κυρίως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έδειξε τη συμβατικότητα του διαχωρισμού μεταξύ μετώπου και μετόπισθεν καθώς εκατομμύρια στρατιωτών και αμάχων κινητοποιήθηκαν και αποτέλεσαν στόχο του αντιπάλου. Από τα μέσα του 20ου αιώνα οι διακρατικοί πόλεμοι μεταφέρονται έξω από την Ευρώπη, ενώ πολλαπλασιάζονται οι εμφύλιοι πόλεμοι στην περιφέρεια, οι οποίοι συνδέονται τόσο με αντιαποικιακά κινήματα και την «αναχαίτηση του κομμουνισμού» στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (π.χ. Κορέα, Βιετνάμ, Αγκόλα), όσο και με συγκρούσεις εθνοτικού ή θρησκευτικού χαρακτήρα (π.χ. Βόρεια Ιρλανδία). Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ήλθε να ανοίξει μία νέα περίοδο έντασης και βίαιων συγκρούσεων τόσο μεταξύ των κρατών όσο και στο εσωτερικό τους (πρώην Σοβιετική Ένωση, Γιουγκοσλαβία).

Η πολυμορφία και η πολυπλοκότητα των σύγχρονων εμφυλίων πολέμων δυσχεραίνει την κατασκευή γενικών μοντέλων ερμηνείας τους. Αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις ιδεολογικές, θρησκευτικές, εθνοτικές, οικονομικές, γεωγραφικές και πολιτισμικές είναι κοινές, συνολικά ή μερικά, σε όλους τους εμφυλίους πολέμους. Κοινός είναι επίσης ο ιδιαίτερα βίαιος τρόπος με τον οποίο οι αντιθέσεις αυτές εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων. Αν η βία αποτελεί δομικό στοιχείο κάθε πολέμου, στην περίπτωση των εμφυλίων πολέμων αποκτά διαφορετικά χαρακτηριστικά επειδή αφορά τόσο την ολοκληρωτική εξουδετέρωση του αντιπάλου όσο και, κυρίως, των κοινωνικών του ερεισμάτων. Οι βίαιες μετακινήσεις και η προσφυγοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων αγροτών, το «παιδομάζωμα», οι χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου πιστοποιούν ότι οι εμφύλιοι πόλεμοι δεν έχουν ένα αλλά πολλά μέτωπα, όπου ασκούνται διαφορετικές μορφές βίας.

Η έρευνα της εμφύλιας βίας αποτελεί ένα από τα προνομιακά πεδία συνάντησης διαφορετικών επιστημών όπως της ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της ιστορίας και της πολιτικής επιστήμης. Στόχος της ημερίδας είναι η διεπιστημονική και συγκριτική μελέτη της εμφύλιας βίας, ενώ θα δοθεί ιδαίτερη σημασία στη συζήτηση των ανακοινώσεων. Επιπλέον σε μία προσπάθεια να ενταχθεί η βία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου σε ένα ευρύτερο συγκριτικό πλαίσιο θα κληθούν στην ημερίδα ερευνητές που το αντικείμενο τους είναι οι εμφύλιοι πόλεμοι στη Βοσνία, το Λίβανο και τη Ρουάντα. Η ημερίδα θα επικεντρωθεί γύρω από δύο θεματικούς άξονες. Ο πρώτος άξονας αφορά την κοινωνιολογία της βίας, όπου θα συζητηθούν θέματα όπως η λειτουργία και οι μηχανισμοί της βίας, η σημειωτική της βίας, τα επίπεδα, οι μορφές και οι κατηγοριοποιήσεις της, οι έμφυλες διαστάσεις της και η σχέση του ατομικού με το πολιτικό και του τοπικού με το εθνικό. Ο δεύτερος άξονας αφορά τις επιπτώσεις της βίας, όπου θα συζητηθούν η αποτύπωσή της στην ατομική και συλλογική μνήμη, ο τρόπος με τον οποίο ενσωματώνονται στις προφορικές ή γραπτές μαρτυρίες, η επίδραση της στις πολιτικές συμπεριφορές και η θέση της στη διαμόρφωση ενός κοινού παρελθόντος.

Οργάνωση

Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δίκτυο για τη Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων
Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Θεσσαλονίκης.

Πρόγραμμα

Παρασκευή 18 Οκτωβρίου
Αμφιθέατρο Σαράτση
Παραλιακό συγκρότημα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Προβολή βιντεοταινίας: Βοσνία (εισαγωγή Έφη Βουτυρά)
17:30 – 19:30 We Are All Neighbours (Tone Bringa, 1993)
Returning Home (Tone Bringa, 2001)
19:30 – 20:30 Συζήτηση
21:30 Γεύμα

Σάββατο 19 Οκτωβρίου
Αίθουσα Σκουβαρά
Πρωϊνή Συνεδρία:
Κοινωνιολογία της Βίας
Πρόεδρος: Νίκος Μαραντζίδης
9:00 – 9:20 Στάθης Καλύβας: Δοσιλογισμός και βία
9:20 – 9:40 Πολυμέρης Βόγλης: Η βία ως πλέγμα πρακτικών. Σκέψεις πάνω στη βία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου
9:50 – 11:00 Συζήτηση
11:00 – 11:30 Διάλειμμα
Η σημειωτική της βίας
Πρόεδρος: Τασούλα Βερβενιώτη
11:30 – 11:50 Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν: Η εμφύλια βία ως μήνυμα
11:50 – 12:10 Δέσποινα Συρρή: Συμβολικές αναπαραστάσεις της βίας του εμφυλίου στη Νότια Αφρική
12:10 – 13:30 Συζήτηση
13:30 Διάλειμμα
Απογευματινή Συνεδρία
14:30 – 15:00 Προγραμματισμός επόμενης συνάντησης
Δύο σύγχρονοι εμφύλιοι πόλεμοι: Λίβανος και Ρουάντα
Πρόεδρος: Έφη Βουτυρά
Προβολή βιντεοταινίας
15:00 – 16:00 Rwanda. Εισαγωγή Mauro de Lorenzo
16:00 – 16:20 Naila Nauphal: Βία και εμφύλιος πόλεμος, η περίπτωση του Λιβάνου. Μετά-συγκρουσιακή ανασυγκρότηση σε δύο χωριά του Λιβάνου, το Maasser El Chouf και το Brih
16:20 – 16:40 Mauro de Lorenzo: Η λογική της βίας στη σύγκρουση της Ρουάντα το 1994
16:40 – 17:40 Συζήτηση
17:40 – 18:00 Διάλειμμα
Η μνήμη της βίας
Πρόεδρος: Πολυμέρης Βόγλης
18:00 – 18:20 Νίκος Μαραντζίδης: H διαχείριση της μνήμης ως πολιτικό εργαλείο: η μνήμη της βίας στο μεταπολεμικό πολιτικό σύστημα
18:20: - 18:40 Τασούλα Βερβενιώτη: Η βίας της σιωπής. Ο ελληνικός εμφύλιος και oι αναπαραστάσεις του στα έργα τέχνης, τις γραπτές μαρτυρίες και την ιστοριογραφία
18:40 – 20:00 Συζήτηση
20:00 – 21:00 Απολογισμός
21:30 Γεύμα

ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας