Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Αναζήτηση στο αρχείο εκδηλώσεων
Ξαναδιαβάζοντας τον 'Φαέθοντα' του Ευριπίδη
Την Τρίτη 22/2/2011 στις 19:30, στο Αμφιθέατρο Σαράτση θα δοθεί η εναρκτήρια διάλεξη του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, με προσκεκλημένο ομιλητή τον Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μιχάλη Τιβέριο με θέμα Ξαναδιαβάζοντας τον 'Φαέθοντα' του Ευριπίδη.
Περίληψη
Στην oμιλία μου θα ασχοληθώ με τις παραστάσεις που διακοσμούν μια αδημοσίευτη αττική ερυθρόμορφη λουτροφόρο του Μουσείου Ακροπόλεως. Το αγγείο, δυστυχώς, μας σώζεται σε πολύ αποσπασματική κατάσταση. (Έχουμε πάνω από εκατό όστρακα, αρκετά από τα οποία συγκολλήθηκαν μεταξύ τους). Είμαστε ωστόσο και τυχεροί, αφού μας σώθηκε ένα όστρακο από το αγγείο αυτό που φέρει την επιγραφή ΦΑΕΘΩ [Ν. Και είμαστε τυχεροί επειδή η εικονογραφία του ήρωα αυτού είναι άγνωστη στην ελληνική τέχνη των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων. Επομένως η παράσταση της λουτροφόρου μας βεβαιώνει ότι οι απεικονίσεις του Φαέθοντος στην ελληνική τέχνη αρχίζουν τουλάχιστον από τον 5ο αι. π.Χ. Και όχι μόνο αυτό. Μας διαφωτίζει και για ορισμένες αμφισβητούμενες λεπτομέρειες της ιστορίας του ήρωα.
Στο αγγείο, χωρίς αμφιβολία, εικονίζεται ο στολισμός μιας νύφης. Η νύφη μάλιστα αυτή πρέπει να είναι ένα ξεχωριστό πρόσωπο, όπως συνάγεται από τη συμμετοχή στον στολισμό της τής ίδιας της Αθηνάς. Η γαμήλια αυτή προετοιμασία, σε συνδυασμό με τη βεβαιωμένη παρουσία εδώ της Αφροδίτης και του Φαέθοντος, είναι ενδείξεις που μας επιτρέπουν να συσχετίσουμε την παράσταση του αγγείου με τον ευριπίδειο «Φαέθοντα». Όχι μόνο επειδή η λουτροφόρος μας είναι σύγχρονη με το ευριπίδειο έργο αλλά και επειδή στην παραπάνω τραγωδία η προετοιμασία του γάμου του Φαέθοντος κατείχε σημαντική θέση.
Ένας από τους πρώτους που ασχολήθηκε με τον «Φαέθοντα» του Ευριπίδη είναι και ο U. von Wilamowitz-Moellendorf o οποίος, θεωρώντας ότι ο Φαέθων του Ευριπίδη είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Φαέθοντα του Ησιόδου, υποστήριξε ότι η παραλίγο σύζυγος του Φαέθοντος στο ευριπίδειο έργο είναι η Αφροδίτη. Ως προς το τέλος του έργου, πίστευε ότι η θεά αυτή οδηγούσε τον Φαέθοντα στους ουρανούς και ενωνόταν μαζί του. Οι παραπάνω απόψεις του μεγάλου Γερμανού φιλόλογου βρήκαν απήχηση, ωστόσο δεν είναι λίγοι και αυτοί που τις αμφισβήτησαν και τις αντέκρουσαν, μερικές φορές μάλιστα, με τρόπο κατηγορηματικό. Το αγγείο μας ενισχύει γενναία τις απόψεις του Wilamowitz. (Μόνο ως προς τη χρονολόγηση του ευριπίδειου έργου φαίνεται να κάνει πιο πιθανή την άποψη, όχι του Wilamowitz, ο οποίος θεωρούσε τον «Φαέθοντα» πρώιμο έργο του Ευριπίδη, αλλά αυτών που το χρονολογούν στη δεκαετία 425-415).
Στην ομιλία μου θα ασχοληθώ επίσης με ορισμένα θέματα που έχουν να κάνουν με τον τρόπο διήγησης στην εικονογραφία της κλασικής εποχής και ιδιαίτερα με την υποδήλωση του χώρου και του χρόνου. Τέλος θα σταθώ και σε ορισμένες πιθανές ή ακόμη και βεβαιωμένες απεικονίσεις του Φαέθοντος στην τέχνη των κλασικών χρόνων, που διέφευγαν ως σήμερα της προσοχής της έρευνας.