Ιστορία
Αρχαιολογία
Κοινωνική Ανθρωπολογία

Προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών

Πλαστές Αρχαιότητες: τέχνη, ιστορία, ερμηνεία και συνέπειες του φαινομένου

  • Κωδικός: ΙΣ3071
  • Κατεύθυνση: Ιστορία
  • Κατηγορία: Εμβάθυνσης
  • Ώρες διδασκαλίας ανά εξάμηνο: 39
  • Μονάδες ECTS: 5.0
  • Διδάχθηκε: 2020-2021 εαρινό, 2019-2020 εαρινό, 2018-2019 εαρινό

Περίληψη

Στο μάθημα αυτό θα εξεταστεί το φαινόμενο της πλαστογραφίας αρχαιολογικών και ιστορικών τεκμηρίων, με έμφαση στην περίοδο της Αρχαιότητας, αλλά και ενδεικτικά παραδείγματα από άλλες περιόδους και μορφές τέχνης. Θα εξεταστούν σε κριτικό θεωρητικό πλαίσιο οι έννοιες της αυθεντικότητας και πλαστότητας, της κιβδηλείας, της παραχάραξης, της πιστής αντιγραφής ή του μαζικού αντιγράφου / παραγώγου.

Η προσέγγιση αγγίζει την Ιστορία της Αρχαιολογίας, την Ιστορία και Αισθητική της Τέχνης αλλά και την Επιστημολογία. Εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίον δημιουργείται, τεκμηριώνεται και εδραιώνεται η επιστημονική γνώση. Επίσης ανιχνεύονται οι συνέπειες των πλαστών πληροφοριών, δεδομένων, αντικειμένων κτλ., τόσο για την έρευνα, όσο και ευρύτερα για τη γενική παιδεία και γνώση. Θίγεται το φαινόμενο της παραχάραξης της Ιστορίας και των επιδράσεών της, η αξιοπιστία της έρευνας, το κόστος και χρήσης των μη έγκυρων δεδομένων για την κοινωνία της γνώσης. Μελέτες περίπτωσης μπορούν να οδηγήσουν σε ανατροπή εδραιωμένων βεβαιοτήτων, και αναδεικνύουν την ανάγκη επιστροφής στις πρωταρχικές φάσεις παραγωγής της εκάστοτε σχετικής γνώσης και επανελέγχων της.

Στην Αρχαιολογία, το φαινόμενο αγγίζει όλες τις κατηγορίες και περιόδους (πλαστική, μικροτεχνία, κεραμεική, μεγάλη ζωγραφική, εικονογραφία, νομισματική, κοσμηματοτεχνία, επιγραφική κτλ.). Αν και είναι ευρέως μελετημένο στον διεθνή χώρο -στον οποίον οι αρχαιότητες συνήθως «εισάγονται» από τους τόπους προέλευσης, στην Ελλάδα το θέμα παραμένει ωστόσο ευαίσθητο, καθώς η χώρα διαθέτει πλούτο αυθεντικού αρχαιολογικού αποθέματος. Αυτός απομάκρυνε την προσοχή από περιπτώσεις αρχαιολογικών υλικών αμφισβητήσημης «αυθεντικότητας», που ανήκουν σε συλλογές δημόσιες, αλλά και ιδιωτικές. Με τη διεύρυνση της διεπιστημονικότητας, τη σταδιακή καταγραφή, οργάνωση και απελευθέρωση αρχείων, αλλά και τη δημοσίευση μελετών που θίγουν πλέον ευθέως το θέμα, καθίσταται δυνατή η επιστημονική μελέτη του φαινομένου και στο πεδίο της εγχώριας Αρχαιολογίας.

Το μάθημα αποτελείται από παραδόσεις που εξετάζονται γραπτώς. Θα δοθεί η δυνατότητα εκπόνησης μικρών ομαδικών εργασιών, που θα συνυπολογίζονται στην τελική αξιολόγηση.

Συγγράμματα

  • Lenain, T. (2020): Πλαστά έργα τέχνης, Αθήνα: Ψυχογιός
ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας